مراقبت های بعد از بارداری

همه بانوان بعد از طی کردن دوره بارداری متوجه تغییرات وسیع در جسم خود خواهند شد.

این تغییرات نه تنها جسمانی است بلکه از نظر روحی نیز بانوان تغییراتی را تجربه می کنند که درصورتی که مراقبت های قبل از بارداری را رعایت کنند این تغییرات سازماندهی شده خواهد بود.

زمانی که دوره بارداری به پایان می رسد و فرد زایمان می‌ کند با توجه به نوع زایمان نیاز به مراقبت های بعد از بارداری دارند.

بانوانی که زایمان طبیعی انجام داده‌ اند معمولا در انجام امورات شخصی خود به مشکل بر نخورده ولی نیاز است که برای مراقبت از نوزاد از دیگران کمک دریافت کنند.

این شرایط برای بانوانی که عمل سزارین داشته‌ اند کمی متفاوت است.

افراد حدود یک هفته الی ۱۰ روز برای انجام فعالیت‌ های شخصی و مراقبت از نوزاد به شخص دیگری احتیاج داشته و نباید به هیچ عنوان بعد از جراحی سزارین مادر انجام امورات شخصی خود را بر عهده بگیرد.

بعد از طی کردن مرحله زایمان نگرانی بانوان برای اینکه با ریتم جدید زندگی چگونه سازگار شوند کاملاً طبیعی است.

این چالش‌ ها معمولاً در ماه‌ های اولیه بعد از زایمان حل میشود و بانوان می‌ دانند که چطور باید با روال جدید زندگی را سپری نمایند.

به طور معمول بانوان بعد از زایمان و پایان بارداری حدوداً تا ۶ هفته نمی‌ توانند روال طبیعی زندگی را آغاز کنند.

در این دوره نیاز است که از سلامت خود مراقبت کرده و در همین دوره رسیدگی بیشتری به نوزادان خواهد شد.

شیر دادن به نوزادان و سیر نگه داشتن آنها و تعویض پوشک در تایم مناسب زمان بر است و در این تایم ممکن است مادر با مشکلاتی از جمله بی‌ خوابی مواجه شود.

خستگی‌ های روزانه و شبانه باعث میشود تا مادر در انجام امورات شخصی خود کمی ناتوان شده و زمان می‌ برد تا روال طبیعی زندگی به حالت قبل بازگردد.

متخصصانی که در زمینه زنان و زایمان فعالیت می‌ کنند نه تنها مراقبت های دوران بارداری را توصیه می کنند بلکه در دوره‌ های بعد از بارداری هم می‌ توانید با دریافت مشاوره از پزشکان بهتر و دقیق‌ تر از سلامت خود مراقبت کنید.

بعد از پایان دوره بارداری بهتر است که مدت زمان استراحت خود را کمی بیشتر کنید.

فراموش نکنید که نوزادان باید هر دو تا سه ساعت یک بار شیر خورده و تعویض پوشک باید به درستی انجام پذیرد.

توانایی انجام این کارها را ندارید و به استراحت و خواب بیشتر احتیاج دارید از دیگران کمک دریافت کنید.

بلافاصله بعد از پایان بارداری بدن کمی ضعیف‌ تر شده و نیاز است که به مرور زمان قوای جسمانی بانوان به حالت قبل بازگردد.

از این رو بانوان موظفند که با داشتن وعده‌ های غذایی سالم نیاز بدن را تامین کرده و با این کار می‌ توانند علاوه بر بهبودی سریع‌ تر امورات مربوط به فرزند را با سهولت بیشتر انجام دهند.

در این دوره مصرف غلات کامل، سبزیجات، پروتئین و میوه‌ ها برای بانوان الزامی است همچنین مصرف مایعات را بیشتر کرده تا سبب افزایش شیر مادر شود.

اگر بانوان بعد از پایان بارداری و بهبود تمامی زخم‌ ها و بخیه‌ ها مدت زمان کوتاهی را در طی روز به پیاده‌ روی اختصاص دهند به مرور زمان می‌ توانند ورزش‌ های سبک را شروع کرده و افزایش سطح انرژی بدن منجر به سازگار شدن مادر با شرایط جدید خواهد شد.

مهمترین تغییرات بدن بعد از بارداری

با آغاز دوره بارداری میزان هورمون‌ ها در بدن مادر تغییر می‌ کند و متناسب با شرایط جسمانی این تغییرات متغیر خواهد بود.

تغییر در میزان هورمون‌ ها در دوره بارداری با پس از آن کاملاً متفاوت است به همین دلیل بانوان در هر دوره با چالش‌ های مختلفی روبرو می شوند.

از مهمترین تغییرات بعد از بارداری باید به بزرگ تر شدن سینه‌ ها اشاره کرد.

از آنجایی که غدد شیری فعالیت خود را آغاز می‌ کنند دردناک شدن یا بزرگ شدن سینه‌ ها اتفاق می‌ افتد ضمن آنکه ممکن است نوک سینه مادر زخم شده و درد بسیار زیادی را به همراه خواهد آورد.

این ترک‌ ها و بریدگی‌ ها در نوک سینه مادر به مرور زمان بهبود پیدا می‌ کند، اما نیاز است که حدود دو هفته از سلامت خود مراقبت کنند.

اما یبوست مشکل دیگری است که ممکن است بعد از بارداری برای مادر اتفاق بیفتد، برای جلوگیری از یبوست بانوان باید غذاهای حاوی فیبر مصرف کرده و آب و آبمیوه‌ های طبیعی بیشتری را مصرف کنند.

با رعایت این نکات باز هم به یبوست مبتلا میشوید می‌ توانید از کرم‌ های مخصوص استفاده کرده تا مبادا مشکلاتی از جمله بواسیر اتفاق بیفتد.

البته برخی از بانوان بعد از زایمان ممکن است با بی‌ اختیاری ادراری در حد جزئی مواجه شوند.

فراموش نکنید که این عارضه به واسطه انجام تمرینات کگل بهبود پیدا می‌ کند.

دیگر مشکلات مثل درد رحم، تعریق و حتی ترشحات واژن تا حدوداً ۴ هفته بعد از زایمان کاملاً طبیعی است.

بعد از انجام زایمان مشکلاتی از جمله خونریزی، لکه بینی یا ترشحات زیاد را تجربه می‌ کنید بهتر است که برای در این دوره از پدهای بهداشتی استفاده کنید.

متخصصان تا ۶ الی ۸ هفته امکان استفاده از تامپون یا کاپ قاعدگی را به بانوان نداده زیرا ممکن است احتمال ابتلا به عفونت رحم را افزایش دهد.

مهمترین مشکلی که بانوان بعد از بارداری با آن مواجه هستند خستگی‌ های ناشی از کم خوابی است.

قطعاً هیچکس مانند مادر نمی‌ تواند از نوزادانی که تازه متولد می‌شوند مراقبت کند، اما این دوره نیز بسیار زودگذر است و بهتر است هماهنگ با کودکان زمان استراحت خود را بیشتر کنید.

در این دوره ممکن است بانوان مشکلات و آسیب‌ های پوستی و ریزش مو را تجربه کنند این اختلالات کاملاً طبیعی است اما با مراقبت بیشتر خیلی زود برطرف خواهد شد.

بایدها و نبایدهای تغذیه بعد از بارداری

با پایان دوره بارداری بانوان موظفند که علاوه بر نوزاد از سلامت خود نیز مراقبت کنند.

علاوه بر نکات مراقبتی برای بهبود وضعیت جسمانی مهم است که به تغذیه خود نیز اهمیت دهند.

بعد از دوره بارداری بانوان می‌ توانند برای رفع مشکلات گوارشی ناشی از زایمان روزانه از موز و انواع توت استفاده کنند.

توت فرنگی، بلوبری و توت سیاه برای بازسازی بافت‌ های بدن مناسب هستند و سبب افزایش انرژی خواهد شد.

اگر در فصلی هستید که به پرتقال و نارنگی دسترسی دارید حتماً این میوه‌ های پرخاصیت را مصرف نمایید زیرا به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و روند سیستم گوارشی را بهبود می‌ بخشد.

همچنین مصرف خرما به طور روزانه برای بازگشت انرژی بدن مناسب است و برای هضم سریع‌ تر انواع غذاها سیب تازه انتخاب خوبی خواهد بود.

اما متخصصان برخی از انواع دمنوش‌ های گیاهی را برای بهبود وضعیت جسمانی مادر بعد از زایمان مناسب می‌ دانند.

بعد از دوره بارداری اگر با مشکلاتی مثل دردهای عضلانی مواجه هستید یا ضعفی در سیستم ایمنی و سیستم گوارشی اتفاق می‌ افتد می‌ توانید از دمنوش‌ هایی مانند دمنوش رازیانه، گل میخک، آویشن، زنجبیل و زعفران استفاده کنید.

دمنوش زنجبیل برای کاهش التهابات بعد از بارداری مناسب است و به تسکین دردهای عضلانی و مفصلی کمک می‌ کند.

دمنوش آویشن نیز برای بازسازی بافت‌ های بدن مناسب بوده و دمنوش زعفران خاصیت ضد افسردگی و ضد التهابی دارد.

اما در این دوره حساس بهتر است که برخی از انواع مواد غذایی را به هیچ عنوان مصرف نکنید.

بعد از بارداری مصرف غذاهای سنگین با چربی بالا باعث ایجاد دل درد یا سوء هاضمه شده و امکان ایجاد یبوست نیز وجود دارد.

فراموش نکنید که مصرف زیاد انواع چربی باعث میشود تا بهبود زخم ‌ها به تاخیر افتاده احتمال می‌ رود که زخم‌ ها دچار عفونت شوند.

اگر نوزادان حساسیت یا آلرژی خاصی داشته باشند مادر نمی‌ تواند از انواع مغزها، میگو، موز، گندم، سویا و ماهی استفاده کند.

مصرف انواع خوراکی‌ های نفاخ باعث میشود تا گاز روده افزایش پیدا کرده و این مسئله نه تنها برای مادر بلکه برای نوزادان نیز دردسرآفرین خواهد شد.

بعد از بارداری مقدار مصرف قهوه، شکلات و مواد حاوی قند را تا حد ممکن کمتر کنید.

پروتئین برای ترمیم بافت و ماهیچه بعد از زایمان ضروری است، غذاهایی مانند تخم مرغ، ماهی، مرغ، گوشت بدون چربی، حبوبات و آجیل انتخاب های خوبی هستند.

از دست دادن خون در هنگام زایمان ممکن است باعث کاهش آهن شود.

مصرف منابع غنی از آهن مانند گوشت قرمز، عدس، اسفناج و مکمل های آهن (با نظر پزشک) برای پیشگیری از کم خونی توصیه می شود.

مصرف الکل در دوران شیردهی باید به شدت محدود شود، زیرا الکل از طریق شیر به کودک منتقل می شود و می تواند بر سلامت او تأثیر بگذارد.

فراموش نکنید که مصرف زیاد این نوع مواد خوراکی می‌ تواند بر روی سیستم عصبی مادر و نوزاد تاثیر منفی بگذارد.

دکتر پریا گران متخصص و جراح زنان و زایمان، دارای تجربه در مشاوره و درمان بیماری های زنان در تهران پارس مشغول به فعالیت می باشد که برای مراقبت های بارداری و زایمان می توانید به ایشان مراجعه کنید.

مراقبت‌های پس از بارداری از نظر بهداشتی

یکی دیگر از اقدامات مهم برای مراقبت های بعد از بارداری، مراقبت‌های بهداشتی بود که در سلامت جسمی مادر و نوزاد بسیار مؤثر است.

توجه داشته باشید که عدم رعایت مراقبت‌های بهداشتی پس از زایمان ممکن است منجر به بیماری‌ها و مشکلات جدی شود.

پرهیز از رابطه جنسی

خونریزی و ترشحات تا 40 روز بعد از زایمان طبیعی می باشد.

توجه داشته باشید که رابطه جنسی در این دوران می‌تواند باعث عفونت شود، به همین دلیل توصیه می‌شود برای انجام مراقبت‌های پس از زایمان تا چهل روز رابطه جنسی نداشته باشید.

مراقبت از بخیه

یکی دیگر از مراقبت های بعد از بارداری، مراقبت از بخیه است. هنگام مراقبت از بخیه‌ها حتماً اصول بهداشتی را رعایت کنید تا از عفونت و مشکلات جدی مربوط به آن جلوگیری شود.

برای مراقبت صحیح از بخیه‌های شکم خود در طول زایمان طبیعی، نکات زیر را رعایت کنید:

• چند ساعت در روز را بدون لباس بگذرانید تا زخم هوا بخورد.
• روی بخیه‌ها ننشینید.
• روزانه چند دقیقه روی لگن تمیز آب و محلول بتادین بنشینید.
• بعد از حمام، زخم را با آب ولرم بشویید و با سشوار و حوله نرم و تمیز خشک کنید.
• زخم را دستکاری نکنید.
• برای جلوگیری از باز شدن بخیه‌ها، بهتر است تا زمان بهبود زخم، روی بالش طبی حلقه‌ای بنشینید.
• استفاده از کرم، پماد یا لوسیون بدون مشورت با پزشک.
• در چند روز اول، مدت زیادی روی پاها نایستید.
• بهتر است از توالت ایرانی استفاده کنید.

برای حفظ بهداشت پس از زایمان باید نکات زیر را رعایت کنید:

• پد کثیف را بردارید و از جلو به عقب با یک پد تمیز جایگزین کنید.
• بعد از هر بار اجابت مزاج، یا حداقل چهار بار در روز، نوار بهداشتی خود را عوض کنید.
• هر بار که دوش می‌گیرید یا پوشک بچه را عوض می‌کنید، دست‌هایتان را کاملاً بشویید.

استفاده از شکم بند

پس از زایمان طبیعی، می‌توان از شکم بند برای کوچک کردن شکم و بازگشت به حالت قبل از زایمان استفاده کرد.

استفاده از شکم بند یکی از بهترین مراقبت های بعد از بارداری است که کمردرد را نیز کاهش می‌دهد.

2 نوع شکم بند وجود دارد، یعنی شکم بند و کمربند، معمولاً استفاده از شکم بند در دوران پس از زایمان توصیه نمی‌شود، اما می‌توان در این دوران از کمربند پهنی که دور شکم بسته می‌شود استفاده کرد.

این کمربند از پایین شکم تا بالای شکم را به خوبی می‌پوشاند.

با این حال، هنگام استفاده از این کمربند مراقب باشید که به شکم فشار وارد نکنید.

مراقبت از خونریزی پس از زایمان

خونریزی معمولاً پس از ۱۰ روز کاهش می‌یابد و این امکان وجود دارد که این خونریزی به صورت لکه‌بینی و خونریزی سبک تا شش هفته پس از زایمان ادامه یابد.

به طور کلی، برای جلوگیری از خونریزی، باید برخی مراقبت‌های پس از بارداری رعایت شود، از جمله:

• استفاده از نوار بهداشتی بزرگ و ساده (بدون توری یا پودر جاذب)
• هرگز از تامپون استفاده نکنید، زیرا ممکن است باعث عفونت شود.
• هر ۲ تا ۴ ساعت یکبار نوار بهداشتی یا پد را تعویض کنید.

مراقبت از وضعیت روانی بعد از بارداری

تغییرات هورمونی و مشکلات خواب می‌تواند بر وضعیت روحی مادر تأثیر بگذارد.

حمایت عاطفی از طرف همسر و خانواده می‌تواند در این مدت به مادر کمک کند، همچنین زمانی را برای استراحت و بازیابی انرژی خود اختصاص دهید.

خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان ۱۰ تا ۱۵ درصد است، علائم آن مشابه سایر انواع افسردگی است.

این علائم معمولاً در هفته اول پس از زایمان شروع می شوند و گاهی خود به خود از بین می روند.

توجه داشته باشید که این مشکلی است که نباید نادیده گرفته شود و باید مراقبت‌های پس از بارداری برای رفع آن انجام شود.

علل افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد، اما ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد، از جمله:

• کمبود حمایت عاطفی (همسر، دوستان نزدیک و خانواده)
• رویدادهای استرس‌زا مانند از دست دادن عزیزان
• رنج بردن از اختلالات روانی در دوران بارداری
• احساس نگرانی و خجالت در مورد بدن خود پس از زایمان
• ترس از مرگ ناگهانی نوزاد

علائم و نشانه‌های افسردگی پس از زایمان

بیشتر زنان در هفته اول پس از بارداری احساس اضطراب و خستگی می‌کنند.

این احساس به عنوان غم پس از زایمان شناخته می‌شود که حدود ۲ هفته پس از زایمان از بین می‌رود.

اگر این وضعیت بیش از ۲ هفته طول بکشد، به افسردگی پس از زایمان تبدیل می‌شود.

توجه داشته باشید که احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان ممکن است تا ۱ سال پس از بارداری نیز رخ دهد. علائم این افسردگی عبارتند از:

• اختلالات خواب
• گریه بی‌دلیل
• عدم لذت
• احساس غم و اندوه
• احساس خستگی
• عدم تمایل به برقراری ارتباط با دیگران
• عدم ارتباط عاطفی با نوزاد
• از دست دادن اشتها
• عدم تمرکز
• احساس ناامیدی، گناه و سرزنش
• بی‌توجهی به خود و عدم رسیدگی به ظاهر
• احساس نگرانی زیاد درباره وضعیت نوزاد

درمان افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان، درست مانند سایر بیماری‌ها و مشکلات روانی، قابل درمان است، اما ممکن است مدتی طول بکشد. روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری وجود دارد، از جمله:

درمان‌های خودیاری و حمایتی

برای درمان افسردگی و ارائه مراقبت‌های پس از بارداری با این روش، مادر باید با اطرافیان خود ارتباط برقرار کند، برای خودش وقت بگذارد و کارهایی را انجام دهد که برایش لذت و سرگرمی به ارمغان می‌آورد و به آنها علاقه دارد.

برخی از این کارها که به مادر آرامش نسبی می‌دهد عبارتند از:

• دوش آب گرم
• پیاده‌روی
• با دوستان معاشرت کردن
• تماشای فیلم
• گوش دادن به موسیقی

این مراقبت‌های پس از بارداری، بیماری مادر را بهبود می‌بخشد و به تقویت روحیه او کمک زیادی می‌کند.

درمان روانشناختی

یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای مراقبت‌های پس از بارداری و درمان افسردگی پس از زایمان، درمان روانشناختی است.

این درمان باید توسط متخصص انجام شود.

رفتاردرمانی یکی از بهترین روش‌های درمان روانشناختی است و هدف آن تغییر رفتارهای منفی به رفتارهای مثبت و ایجاد تفکر مثبت است.

درمان بین فردی یکی دیگر از روش‌های درمانی است که مشکلات مربوط به روابط بیمار با اعضای خانواده و دوستان نزدیک را بررسی می‌کند.

درمان دارویی

اگر مادر به شدت افسرده باشد و هیچ علاقه‌ای به درمان روانشناختی نشان ندهد، پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای او تجویز کند.

در صورت نیاز به درمان، علاوه بر داروهای SSRI مانند فلوکستین، پاروکستین و سرترالین که کمترین عوارض جانبی را در دوران شیردهی دارند، از روان درمانی نیز استفاده می شود.

داروهای ضد افسردگی خاص، مواد شیمیایی موجود در مغز را متعادل کرده و خلق و خوی بیمار را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشند و همچنین می‌توانند بی‌خوابی و عدم تمرکز را درمان کنند.

کارهای ممنوعه بعد از بارداری

یکی از اصول مراقبت‌های لازم پس از زایمان، عدم انجام کارهایی است که می‌تواند سلامت شما و نوزادتان را به خطر بیندازد. برخی از این موارد عبارتند از:

• جابجایی اجسام سنگین
• ورزش‌های پرفشار مانند هنرهای رزمی، شنا و کوهنوردی
• خوردن غذاهای چرب و کافئین
• نوشیدن آب کمتر از مقدار توصیه شده
• مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل
• عدم ارتباط با دیگران و نشان ندادن ناراحتی
• تنفس طولانی مدت در هوای آزاد در روزهایی که آلودگی هوا وجود دارد
• رابطه جنسی قبل از زمان تعیین شده

سوالات متداول

در ادامه سوالات متداول مراقبت های بعد از بارداری را بررسی می کنیم.

بعد از زایمان چه زمانی برای ویزیت باید مراجعه کرد؟

به طور معمول 4 تا 6 هفته بعد از زایمان مادر برای بررسی وضعیت جسمی و روجی خود باید مراجعه کند.

چه زمانی بعد از زایمان می توان به فعالیت های روزمره بازگشت؟

بسته به نوع زایمان 4 تا 6 هفته بعد از زایمان می توان به فعالیت های روزمره مانند پیاده روی سبک بازگشت.

از افسردگی پس از زایمان چطور می توان پیشگیری کرد؟

بساری از بانوان می توانند درگیر افسردگی پس از زایمان شوند، مراجعه به روان درمانگر و داشتن حمایت خانوادگی می تواند از این عارضه پیشگیری کند.

تغذیه خاصی بعد از زایمان نیاز هست؟

بله، تغذیه مناسب بعد از زایمان بسیار مهم است. مصرف غذاهای غنی از پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی برای افزایش انرژی، بهبود زخم ها و تقویت سیستم ایمنی ضروری است.

همچنین مادران شیرده باید رژیم غذایی متعادلی داشته باشند تا شیر مادر از نظر تغذیه ای کامل باشد.